Wat veroorzaakt pollenallergie?

Pollenallergie, ook wel bekend als hooikoorts, wordt niet veroorzaakt door de pollenkorrels zelf, maar door bepaalde eiwitten die op of in deze korrels aanwezig zijn: de pollenallergenen. Tot op heden zijn tientallen van deze allergenen geïsoleerd en biochemisch gekarakteriseerd. Elk allergeen krijgt een gestandaardiseerde naam, bestaande uit de eerste drie letters van het plantengeslacht, gevolgd door een cijfer. Soms wordt hieraan ook een letter van de soortnaam toegevoegd. Zo verwijst het allergeen Lol p 1 naar allergeen nummer 1 uit Lolium perenne (Engels raaigras).

Kruisallergie: verwantschap tussen pollen

Pollenkorrels bevatten vaak meerdere allergenen, die elk afzonderlijk allergische reacties kunnen veroorzaken. Daarnaast is er bij verwante plantensoorten sprake van kruisreacties: een allergie voor het ene type pollen leidt dan vaak ook tot een reactie op een verwante soort. Hoe groter de biochemische gelijkenis tussen de allergenen, hoe sterker deze kruisreactie. Bij grassen wordt dit fenomeen vaak gezien: 85 tot 95% van alle hooikoortspatiënten reageert op het allergeen Lol p 1. Bij bomen als de berk, els en hazelaar is er zelfs sprake van een vrijwel volledige kruisreactie. Van deze drie komt berkenpollen het meest voor in de lucht, wat het ook de grootste veroorzaker van klachten maakt.

Diagnostiek en behandeling

Om vast te stellen voor welke pollen iemand gevoelig is, wordt gebruikgemaakt van huidpriktesten of bloedonderzoek. Hierbij wordt getest op een reeks allergenen, maar het is belangrijk te beseffen dat niet elk positief resultaat klinisch relevant is. De klachten worden meestal behandeld met antihistaminica in tabletvorm. Bij ernstigere symptomen kan aanvullende medicatie of immunotherapie overwogen worden. Tegenwoordig wordt in diagnostiek en behandeling steeds vaker gebruikgemaakt van recombinante allergenen, die via gentechnologie geproduceerd zijn in plaats van met traditionele extracten uit gras- of boompollen.

Vermijden van blootstelling

Hoewel het onmogelijk is om pollen volledig te vermijden, kunnen hooikoortspatiënten wel degelijk maatregelen nemen om de blootstelling te beperken. Zodra bekend is voor welke soort(en) pollen men gevoelig is, bieden pollenkalenders en waarschuwingen op tv of via internet handige ondersteuning bij het plannen van dagelijkse activiteiten. Op zonnige en winderige dagen is de pollenconcentratie doorgaans het hoogst. Het is dan raadzaam om binnen te blijven, ramen en deuren gesloten te houden (ook in de auto), en een luchtreiniger met HEPA-filter en ionisator te gebruiken om de lucht binnenshuis zo schoon mogelijk te houden.
De pollenconcentratie bereikt meestal een piek in de middag; plan buitenactiviteiten daarom bij voorkeur in de vroege ochtend.

Aanpassingen in en rond huis

Binnen is het belangrijk om het huis stofarm te houden, zodat neergeslagen pollen niet opnieuw opwervelen. Luchten kan het best plaatsvinden vroeg in de ochtend. Draag buitenshuis een zonnebril om de ogen te beschermen en voorkom wrijven in de ogen; gebruik indien nodig een oogdouche. In de tuin kunnen berken en bijvoet beter worden vervangen door minder allergene beplanting. Houd gazons kort om bloei van gras te voorkomen.

Klimaat en omgeving

In stedelijke gebieden is de concentratie van pollen vaak lager dan op het platteland, maar luchtvervuiling kan de allergische reactie versterken. Voor wie hevige klachten ervaart, kan een vakantie aan zee of in de bergen verlichting bieden, omdat daar de hoeveelheid pollen in de lucht aanzienlijk lager is. In de winter is er meestal minder pollenactiviteit. Wel moet men rekening houden met andere bloeiperioden in buitenlandse regio’s. Rond de Middellandse Zee veroorzaken bijvoorbeeld pollen van de Olijfboom (Olea europaea) en Glaskruid (Parietaria officinalis) veel klachten.

Op reis met hooikoorts

Patiënten wordt aangeraden om vóór vertrek de pollenverwachting van de bestemming te raadplegen. Op sommige plekken bloeien planten op andere momenten dan in Nederland of België. Het is daarom verstandig een pollenkalender of betrouwbare medische website te raadplegen. Vergeet ook niet om voldoende hooikoortsmedicatie mee te nemen op vakantie, zodat de klachten goed onder controle blijven.